بسیاری از پژوهش‌ها حرف تازه‌ای برای گفتن ندارند

سومین نشست پژوهشگاه فرهنگ هنر و رسانه شنبه 22 خرداد با موضوع پژوهشگری در تاریخ نمایش ایران برگزار شد.

به گزارش سایت ایران تئاتر، در این نشست قطب‌الدین صادقی و رحمت امینی با محور قرار دادن کتاب "نمایش در ایران" اثر "بهرام بیضایی" به بحث درباره اهمیت پژوهش در تاریخ نمایش ایران پرداختند.
در ابتدای این نشست علاء‌الدین مدیر گروه هنر و ادبیات پژوهشگاه به تشریح اهداف پژوهشگاه پرداخت و گفت: «4 گروه مطالعات هنر و ادبیات، مطالعات رسانه‌های جدید، سینما و تلویزیون و فرهنگ عمومی در پژوهشگاه فعالیت می‌کنند.»
وی افزود: «کار ما بر طرح‌های پژوهشی، برگزاری نشست و جلسات نقد و بررسی، برگزاری کارگاه و فعالیت‌های پژوهشی متمرکز است.»
سپس "رحمت امینی" به بحث درباره موضوع جلسه پرداخت و گفت: «سال‌هاست که کتاب نمایش در ایران تنها مرجع جامع در تاریخ نمایش ایران است و حتی همین مرجع نیز پس از تجدید چاپ ویرایش نمی‌شود.»
وی افزود: «اشکال عمده به فضای پژوهشی باز می‌گردد؛ چرا که وقتی کتابی منتشر می‌شود نقد و تفسیر می‌شود.»
قطب‌الدین صادقی در ادامه بحث گفت: «در جوامع علمی پژوهشی غرب، رسم بر این است که هر نسلی یک بار تاریخ گذشته‌اش را بنویسد و این بازنویسی خود پژوهش جدیدی خواهد شد.»
وی افزود: «این کار به دو دلیل صورت می‌گیرد نخست آنکه اطلاعات وسیع شده و دوم آنکه دیدگاه‌ها عوض می‌شود.»
این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: «هیچ اثر جدیدی نافی کتاب‌های قبل نیست بلکه مکمل آنهاست.»
صادقی در ادامه ویژگی‌های یک پژوهشگر را چنین برشمرد: «نخست اطلاعات وسیع، دوم جهان‌بینی، سوم متودولوژی و روش تحقیق، چهارم پشتکار و پنجم آنکه صداقت داشته باشد.»
وی تصریح کرد: «پژوهش نتیجه تفکر علمی است و تفکر علمی متدولوژی را با خود همراه می‌آورد چرا که با تفکر اسطوره‌ای نمی‌توان متدولوژی داشت.»
صادقی در ادامه به بحث درباره کتاب نمایش در ایران بیضایی پرداخت و گفت: «بیضایی با هویت مسئله دارد و یکی از دغدغه‌های اصلی او در تمام آثارش همین امر است.»
وی در ادامه با انتقاد از محققانی که به تئاتر ایران نمی‌پردازند، گفت: «کسانی امروز در این سرزمین داعیه تحقیق دارند که یک کلمه هم درباره سرزمین خودشان نمی‌نویسند.»
وی سپس به دسته‌بندی دلایلی پرداخت که کتاب بیضایی را ارزشمند کرده و افزود: «این کتاب جامع است و هر آنچه در این مقوله می‌گنجد را در خود جای داده است. نظم تاریخی دارد و بسیار خوب تقسیم‌بندی شده است، دسته‌ بندی موضوعی دارد، به شیوه‌ای تکوینی به همه چیز می‌پردازد و نحوه رشد و تکامل جریان‌ها را پی می‌گیرد.»
صادقی ادامه داد: «این کتاب تنها یک تاریخچه نیست؛ بلکه به زیبایی‌شناسی نیز می‌پردازد. کارکرد اجتماعی و ابعاد جامعه‌شناسی مسئله را در نظر دارد و دست آخر آن که دارای زبان چالاکی است، عصبی و مهاجم اما روشن و زلال است.»
این کارگردان تئاتر همچنین گفت: «البته کتاب ضعف‌هایی هم دارد از جمله بخش‌های آغازین کتاب که چندان پژوهشی نیست و کمتر مستند است یا اینکه در برخی جاها تنها به کلیات بسنده کرده است.»
در ادامه جلسه رحمت امینی با اشاره به سه شکل پژوهشگری در تئاتر ایران گفت: «در برخی پژوهش‌ها بروز احساسات شخصی پژوهشگر را می‌بینیم، در برخی کمترین احساس را و فقط جنبه علمی مدنظر است؛ اما بیضایی راهی میانه‌ آن دو را برگزیده است.»
امینی افزود: «البته شخصیت خود بیضایی و حضور مداومش در سینما و تئاتر نیز باعث شده کتاب به حاشیه نرود و دیده شود.»
در ادامه قطب‌الدین صادقی به برخی از ضعف‌های پژوهش تئاتر در ایران اشاره کرد و گفت: «بسیاری از پژوهش‌ها حرف تازه‌ای برای گفتن ندارند و راه‌های رفته را می‌پیمایند در حالی که پژوهش باید دارای کشف و نوآوری باشد و  چیزی را آشکار کند که تاکنون دیده نشده است.»
وی افزود: «مشکل دیگر نبود مشاهدات مستقیم از اشکال سنتی و آیینی نمایش است؛ چرا که بسیاری از مجریان نمایش سنتی زنده نیستند و تماس با آنها امکان ندارد.»
صادقی یکی دیگر از مشکلات برخی پژوهشگران را شیفتگی به غرب عنوان کرد و گفت: «این در حالی است که آنها تئاتر غرب را هم به خوبی نمی‌شناسند.»
این جلسه در پایان با گفت‌وگوی حضار و پرسش و پاسخ ادامه یافت و قرار شد جلسه آینده 6 تیرماه با موضوع تحلیل و آموزش در تئاتر کودک برگزار شود.